Allemaal willen we gelukkig zijn, maar slechts weinigen zijn het. Hoe komt dat? En is het eigenlijk wel wenselijk? Is het echt het hoogst haalbare in ons leven?

Allereerst, hoe kijken psychologen aan tegen geluk? Volgens hen heeft te maken met tevredenheid over je huidige levensomstandigheden. Daarnaast spelen er emoties mee, zoals vreugde, innerlijke vrede en ontspanning. Ook wordt gesteld dat geluk verschilt van persoon tot persoon. En dan is er nog het biochemische verhaal over allerlei stofjes in de hersenen, zoals serotonine.

Tevredenheid over je leven is natuurlijk erg persoonlijk. Het heeft alles te maken met het karakter van de persoon in kwestie. Dus je streeft iets na, geld, macht, invloed, applaus, geliefd worden e.d. Als dit streven wordt vervuld ben je voor een tijdje gelukkig. Maar door nieuwe verlangens, gewenning of bezorgdheid om het verkregene weer te verliezen neemt het geluk al snel weer af en verandert het in angst, verdriet en ongeluk.

Bijvoorbeeld. We zijn allemaal wel op iets uit, we hebben ambities. Wil je een mooi muurtje metselen en lukt dat? Dan ben je tevreden en gelukkig. Maar nu wil je meer. Nu wil je een schuurtje bouwen en moet je het geluk weer opnieuw vinden. Een ander voorbeeld: je wilt doorbreken als acteur. Je wordt aangenomen bij een toneelgezelschap en staat succesvol op de planken. Geluk verzekerd, totdat je eraan gaat wennen en méér wilt. Dan wil je gaan regisseren, of in de film furore maken. Elke ‘aardse’ ambitie wordt direct opgevolgd door een nieuwe wens. Verlangens houden nooit op, ze hebben geen einde. Zo is het en ergens is dat ook goed. Want wie echt tevreden is met zijn leven leeft niet meer echt. Je hebt doelen nodig om de vaart erin te houden. Een statisch geluk lijkt fijn om te hebben, maar is in feite behoorlijk onwenselijk.

Toch is er een vorm van geluk die wel blijvend en zeer wenselijk is. Dat kan pas als je het hoogst haalbare hebt bereikt. Als je echt niet meer hoger kunt reiken en niet eens meer kunt bedenken wat je nog meer zou willen. En dat is de staat van zijn die je bereikt bij de verlichting, met zijn heldere inzichten in de nutteloosheid van je egoïstische wensen, eventueel nog gevolgd door de bevrijding uit de eeuwigdurende kringloop van dood en wedergeboorte. Er is dan echt niet méér te wensen. Die tevredenheid wordt tot een diepgewortelde vrede en geluk wordt gelukzaligheid. De heilige met een glimlach op de lippen is geen fake, maar bestaat werkelijk. Dat is het doel waar spirituele training toe leidt.

Gelukzaligheid is altijd aanwezig in ons

Worden we, vergeleken met de tijdloze kennis uit het Oosten, ook wijzer van onze academische kennis over geluk?

Serotonine is een neurotransmitter met een overwegend stimulerende werking. Het is een tryptamine die invloed heeft op het geheugen, stemming, zelfvertrouwen, slaap, emotie, orgasme en eetlust. Het speelt ook een rol bij de verwerking van pijnprikkels. Serotonine wordt afgegeven door serotonerge neuronen in de hersenen die naar verschillende onderdelen lopen, waaronder de prefrontale cortex (PFC). Dit gebied speelt een belangrijke rol bij onder andere verslaving en agressie. De cellichamen van de serotonerge neuronen liggen in en/of vlak bij de nuclei raphes en medulla oblongata. Serotonine werkt als regulator van het dopamine-systeem. (Wikipedia)

Dergelijke artikelen kun je ook lezen over dopamine, oxytocine en endorfine. Heel boeiend allemaal en absoluut waar, maar waardoor maken de hersenen deze stoffen aan? Wat is de aanleiding? Dit soort vragen worden over het hoofd gezien door de onderzoekers omdat ze geen filosofische achtergrond hebben. Die bezielde input op ons hersenwerk kan niet in de laboratoria worden gemeten.

Volgens de oosterse meesters uit o.a. de yoga en het boeddhisme is gelukzaligheid altijd aanwezig in ons. Die constante aanwezigheid wordt echter belemmerd door het ego vol met verlangens en de hieruit ontstane emoties. Dit alles wordt veroorzaakt door ‘onwetendheid’, d.w.z. dat we ons niet bewust zijn van onze goddelijke aard. We kennen onze ziel niet, begrijpen niet dat ons na de dood weer een nieuw leven wacht en dat we dus in feite onsterfelijk zijn. Dat is een inzicht dat zich ver verheft boven wetenschappelijke redenaties. Misschien kun je daar ook wel mee instemmen, maar beter is het de totaliteit van de schepping te ervaren. De enige manier om deze gelukzaligheid te bereiken is door bewustzijnsgroei en het reinigen van de geest. De juiste moraal, onverstoorde stromingen van subtiele energieën, een zuivere aura in al zijn omhulsels en het uitwerken van karma zijn daarbij belangrijke vereisten. Al deze zaken zijn met elkaar verweven. Jarenlange training kan je daarbij op weg helpen, of je moet in vorige levens al zover gevorderd zijn. Het doen van goede werken kan er bovendien voor zorgen dat door genade ‘van hogerhand’ een (deel van) je karma wordt ‘kwijtgescholden’.

U ziet, waarlijk beleefde religie met oog voor de morele kernwaarden kunnen van grote waarde zijn. Maar ook studie, hulpvaardigheid en een dagelijkse training zoals die o.a. in de yoga van Patanjali (de Yogasutra) wordt beschreven, zijn belangrijk voor het opruimen van de geestelijke vervuiling. Dan komen zaken als naastenliefde, gevoel voor schoonheid en blijvend geluk op.

Alle andere pogingen om blijvend gelukkig te worden zijn zinloos.